Terrenget på den største øya, Holsnøy, er relativt flatt, og det høgaste punktet i kommunen er Eldsfjellet, 324 moh, på nordre del av Holsnøy. Berggrunnen i heile Meland høyrde til Bergensfeltet, som her har strøkretning nordvest–søraust. Terrenget skiftar mellom høgderyggar og myrlendte dalsøkk.

Busetjinga i den tidlegare kommunen er jamt spreidd, med konsentrasjon i og omkring administrasjonssenteret Frekhaug (2645 innbyggjarar 2016) i sørenden av Holsnøy der ein stor del av bustad- og næringsutbygginga går føre seg. Meland hadde fem andre tettstader, tre andre sør på Holsnøy (Holme, Dalemarka og Moldekleiv), eitt lengre nord på øya (Vikevåg) og eitt på Flatøy (Krossneset; dels òg på Holsnøy). I alt 67 prosent av Meland si befolkning budde i tettstader i 2016, mot 83 prosent i fylket samla sett.

Meland hadde frå slutten av 1960-talet aukande folketal, med særleg sterkt vekst etter opninga av Nordhordlandsbrua i 1994. I tiårsperioden 2007–2017 auka folketalet med gjennomsnittleg 2,9 prosent årleg, mot 1,3 prosent i fylket samla sett. Meland hadde i den perioden størst prosentvis tilvekst av alle Hordaland sine kommunar.

Etter offentleg administrasjon og tenesteyting var industrien viktigaste næring etter sysselsetjing med 26 prosent av arbeidsplassane i 2015, 33 prosent inkluderte byggje- og anleggsverksemd/kraft- og vassforsyning. Viktigaste industribransjar var i 2014 verkstadsindustri og trelast-/trevareindustri med høvesvis 88 og ni prosent av industriens sysselsette.

Meland hadde stor utpendling, noko som ikkje minst kjem nærleiken av til Bergen. I alt 67 prosent av kommunens busette yrkestakarar hadde i 2015 arbeid utanfor kommunen, 38 prosent i Bergen og 19 prosent i resten av nordhordlandskommunene, 17 prosent i Lindås åleine.

Jordbruket i den tidlegare kommunen er relativt beskjedent og i overveiande grad basert på storfe- og sauehald, i tillegg til noko hagebruk. Det blir drive lite fiske.

Meland har fastlandssamband med Lindåshalvøya i nordaust og Åsane i Bergen i søraust, begge ved fylkesveg 564 via Flatøy og E39. Fylkesveg 564 går vestover langs sørsida av Holsnøy.

Meland høyrde til Vest politidistrikt, Nordhordland tingrett og Gulating lagmannsrett.

Kommunen var med i regionsrådet Regionrådet Nordhordland saman med Austrheim, Fedje, Gulen, Lindås, Masfjorden, Modalen, Osterøy og Radøy.

Meland kommune svarer til soknet Meland i Nordhordland prosti (Bjørgvin bispedømme) i Den norske kyrkja.

Mot slutten av 1800-talet høyrde Meland til Nordhordland fogderi i Søndre Bergenhus amt.

Det særprega kulturlandskapet på Holsnøya har fleire spor etter tidleg busetjing, mellom anna restar av steinhus, terrassemurar og setegardar. Holmeknappen sjøbu (frå 1700-talet) vart restaurert i 1992, med utstyr frå tønneproduksjon og sildesalting. Holmestova, ei av dei eldste røykstovene i Nordhordland, er truleg frå 1551.

Garden Meland har vore kyrkjestad sidan midten av 1200-talet. Stavkyrkja som stod her, var i bruk fram til 1616, då det vart bygd ei ny tømmerkyrkje på same stad. Denne vart riven i 1816. Nye Meland kyrkje, ein langkyrkje i tre, vart reist 1866 og ho vart restaurert i 1955.

Frekhaug var tidlegare ein storgard, med eit tohøgda hovudhus frå rundt 1780. Huset er freda og er i dag ein del av Nordhordland folkehøgskule. Nordhordland folkehøgskule er landets største og ligg på Frekhaug. Den er eigd av Nordhordland Indremisjon.

Den største avisa i kommunen er Nordhordland, som dekkjer seks kommunar i Nordhordland og Gulen i Vestland. Avisa kom med det første nummeret i 1974, og har hovudkontor i Knarvik. Avisa vert redigert på nynorsk.

Kommunevåpenet (godkjent i 1987) hadde ein nedvendt navarspiss i sølv mot ein raud bakgrunn. Dette viste til den tradisjonelle produksjonen av navarbor i kommunen.

Namnet kjem av norrønt Meðalland, ‘garden som ligg i midten‘, det vil seie mellom gardane Bjørnestad og Erstad.

• Alver
• Vestland
• Lindås
• Radøy

• Flatøy, Olav: Meland kommune gjennom 50 år, 1973