Kalium er eit naudsynt grunnstoff for plantar. Dersom ein plante manglar kalium, blir det rikt opp sukker og aminosyrer, medan cellulose og proteindanninga blir sett ned. Grunnstoffet er dimed heilt sentral i dei fleste kunstgjødsler.

Generelt består kunstgjødsel av grunnstoffa nitrogen, fosfor og kalium. I tillegg kan det vere tilsett nokre andre viktige næringsstoff for plantar som svovel og bor. Fullgjødsel består av 10 prosent kalium.

• Les meir om kaliumgjødsel.

K-Ar-datering blir nytta til å finne alderen på bergartar. Mange bergartar og mineral inneheld isotopen ⁴⁰K. Denne blir med tida omdanna til argon-isotopen ⁴⁰Ar, som er ein gass. Gassen vert fanga i bergarten. Ved å smelte bergarten, blir gassen frigjeven. Dimed kan ein måle forholdstalet mellom ⁴⁰K og ⁴⁰Ar, og dette gjev eit godt estimat på alderen på bergarten.

• Les meir om kalium-argondatering.

Kalium blir brukt til framstilling av kaliumhyperoksid, KO₂, som mellom anna blir brukt som oksygenkjelde i oksygenmasker. Mesteparten av kaliumet som blir produsert blir brukt til framstilling av kaliumhyperoksid.

Kaliumhyperoksid reagerer med karbondioksidet i lufta ein pustar ut og gjer at det blir danna kaliumkarbonat og oksygen.

Tankane med kaliumhyperoksid er mindre og lettare enn dei tradisjonelle gass-under-trykk-tankane, og kan òg nyttast ved dykking.

Natrium og kalium dannar lågtsmeltande legeringar. Lågast smeltepunkt, –12,3 °C, har ei legering med 77 prosent kalium og 23 prosent natrium. Slike legeringar blir brukte som varmeoverføringsmedium i kjernereaktorar.

Kalium blir brukt i fotoceller, då det ved bestråling lett gir frå seg sitt ytste elektron.

Kalium er livsnødvendig både for menneske, dyr og plantar. Kalium finst fortrinnsvis inne i cellene og ligg dels føre som kaliumion (K⁺) i cellevæska, dels bunde til plasmakolloida av cellene, og speler der ei viktig rolle både i sambinding med osmotiske forhold i cellene og for stoffskifteprosessane.

Vidare er det viktig at kalium er til stades inne i cella i større mengd enn natrium, medan det utanfor cella er omvendt. Dette har noko å seie for utløysing av muskel- og nerveimpulsar med meir.

• Les meir om kalium i kroppen.

Kalium er viktig for plantar og andre organiske vekstar. Planterøttene tek opp større mengder kaliumion enn andre kation. Plantane treng kalium for at fleire enzym skal kunne verke optimalt. Kalium bidreg til at spalteopningane på undersida av blada kan opne og lukke seg. Spalteopningane syter for at vatn og karbondioksid blir transportert ut og inn av blada.

Fordamping av vatn og fotosyntesen er viktige prosessar der kalium er nødvendig. Mangel på kalium gjer at blada krøllar seg, og stengelen blir kort, tynn og svak. Ved mangel på kalium blir korn lettare utsett for ròtesopp. Når plantane manglar kalium, flyttar dei kalium, ved hjelp av silvev, frå eldre delar til yngre delar av planten. Plantane får kalium frå jorda eller ved at ein tilfører kalium som kunstgjødsel.

• Les meir om kaliumgjødsel.

Namnet kalium kjem frå den siste delen av det arabiske ordet al qali, 'planteoske'. Alkali er namnet til alle metalla i fyrste gruppe i periodesystemet.

Det engelske og franske namnet for kalium er potassium, kalla opp etter pottoske.

Kalium er alltid einverdig i samband (oksidasjonstal +I), det vil seie at det inngår berre eitt elektron frå kalium i sambindingar med andre grunnstoff. Dei fleste kaliumsamband er lettløyslege i vatn. Slike løysingar så vel som faste sambinding er fargelause, såframt ikkje anionet er farga.

Det er to stabile isotopar av kalium: ³⁹K (93,26 prosent) og ⁴¹K (6,73 prosent). I tillegg er det ein radioaktiv isotop: ⁴⁰K (0,012 prosent) med halveringstid på 1,28 milliardar år.

Sidan halveringstida for ⁴⁰K er så lang, har isotopen eksistert sidan Jordas danning. 89 prosent blir spalta i eit elektron og eit ⁴⁰Ca-atom og 11 prosent fangar eit elektron og blir omdanna til eit ⁴⁰Ar-atom. Denne omdanninga av kalium til argon ligg til grunn for kalium-argonmetoden for aldersfastsetjing av mineral.

⁴⁰K bidreg med 20 prosent av den naturlege radioaktive bakgrunnsstrålinga.

Sidan kalium er eit heilt essensielt grunnstoff for plantar, så vil dei fleste former for kunstgjødsel innehalde kalium, og inneheld det kalium så inneheld det òg den radioaktive isotopen, ⁴⁰K. Ei skipslast med kunstgjødsel kan difor vere like radioaktiv som ein med uranmalm.