Dutkanjoavku áigu ovddidišgoahtit davvisámegiela giellateknologalaš hállandovddiideami. Suomagillii hállojuvvo puheentunnistus ja eaŋgasgillii fas speech recognition birra. Sáhka lea littererenreaiddus, mii galggašii máhttit muhttit hállojuvvon giela teakstan.

Sámegielain gávdnojit arkiivvain ja eará vuorkkáin ollu báddejuvvon jietnamateriálat. Vai daid sáhtášii geavahit beaktilit ávkin ovdamearkka dihte dutkanbarggus dahje oahpahusas, dat dávjá gáibida materiálas littererejuvvon veršuvnna.

Aalto-universihtehas lea littererenreaidduide spesialiseren dutkanovttadat, gos ovddiduvvojit reaiddut, maiguin sáhttá muhttit hállama teakstan koanstajirpmiin. Dál professor Mikko Kurimo ja su bargojoavku oahpahit dihtorii davvisámegiela Suoma Kulturfoandda doarjagiin. Bargui juolluduvvui 200 000 euro veahkkeruhta.

”Máilmmi buoremus davvisámegiela hállanáiccan”

Fidnus leat mielde áššedovdit maiddái Lappi universitehtas, ja plána mielde dat bistá guokte jagi.

– Ulbmilin lea ovddidit sámegiela giellateknologiija dan láhkai, ahte automáhtalaš hállandovddiideapmi doaimmašii govttolaččat ja fidnešeimmet jietnabáttiin hállojuvvon giela littererejuvvon hápmái.

Muhto man bures koanstajierbmi máhttá sámegielaid?

– Oalle funet jus jurddaša mii lea gávppálaš oažžumis. Mii leat moadde jagi dassái ovddidišgoahtán hállandovddiideami Aalto-universitehtas ja jáhkán, ahte dat lea máilmmi buoremus davvisámegiela hállanáiccan.

Vaikko teknologiija ii leat davvisámegiela ektui vuos seamma dásis go vaikko suoma- ja ruoŧagielas, de reaidu buvttada áibbas áddehahtti teavstta, Kurimo oaivvilda.

Uhcitlogu giela giellateknologiija ovddideamis ollu hástalusat

Sámegielain lea rikkis morfologiija, ollu suopmanat ja uhccán hállit. Ovdamearkka dihte dát dahkkit dagahit váttisvuođaid koanstajierbmái.

– Rikkis morfologiija dihte sánit leat guhkit ja mohkkásat, ja gielas leat ollu iešguđetlágan sátnehámit. Hui álkit muhtin oassi sánis manná boastut. Hállan- ja giellamateriála vánisvuohta lea goittotge stuorámus hástalus.

Koanstajierbmái lea oahpahuvvon davvisámegiella earret eará Suoma Sámedikki almmolaš čoahkkinjietnabáttiiguin, mat leat maiddái manuálalaččat littererejuvvon.

– Daiguin mii leat oahpahan min hállanmodellii, mo sámegiella čallojuvvo.

Dasa lassin sii leat beassan ávkkástallat sámegielat tv- ja radiojietnamateriálaiguin, mat leat čoggon 15 jagi áigge.

Jurdda dutkanfidnui buollái dutkiid dárbbus

Ovdalgo fidnu biddjui johtui, Lappi universitehta dutkit ledje váldán oktavuođa Aalto-universitehtii. Sii gulaskudde automáhtalaš littererenreaidduin ja sis lei mokta geahččaladdat daid, Kurimo muitala.

Aalto-universitehtas fas ledje beroštuvvan gávnnahit, man bures sin davvisámegiela hállanáiccan duođaid doaibmá. Álgoálggos sii beroštuvve sámegielas, go hálidedje čielggadit, man bures sin modeallat doaimmašedje dakkár gielaide, main leat uhccán hállit.

– Dábálaččat hállandovddiidanprográmmat, giellamodeallat ja hállanmodeallat oahpahuvvojit viiddis materiálaiguin. Muhto mo dalle, jus gielas ii gávdno iige leat vuordimis dakkár goassige, Kurimo čilge dutkanbarggu vuosttas lávkkiid.

Máilmmi badjel 7 000 gielas dušše čuođemat gielas leat doarvái resurssat teknologalaš giellamodeallaid oahpaheapmái, Kurimo dadjá. Su dieđuid mielde mášenjorgaleapmi gávdno moatti čuođi gillii.

Kurimo oaidná dehálažžan, ahte dákkár giellateknologalaš modeallat ráhkaduvvojit maiddái uhcit gielaide, ja son oaidná das stuorra mearkkašumi giela hálliide.